Procrastinerend laten we ‘het’ gebeuren

Waarom een adequate aanpak voor klimaatverandering uitblijft

Na het lezen over procrastinatie in een blog van Tim Urban, raakte ik geïnspireerd en koppelde ik zijn theorie aan klimaatverandering, waar échte oplossingen (een duurzaamheidstransitie) duidelijk uitblijft. De mensheid als collectief heeft volgens Urban een drang naar directe gratificatie. Ons economisch-maatschappelijk systeem is hier dan ook op ingesteld (lees: directe aandeelhouderswinsten, snelle politieke successen en onze ‘energieverslaving’). Het regime (de zittende macht) heeft baat bij procrastineren. Op deze schrijnende manier wordt al decennia lang een degelijk beleid tegen klimaatverandering uitgesteld en het is nu het moment om hier responsief iets aan te doen. Als maatschappij moeten we ons bewust worden van de drang naar directe gratificatie, nu ambitieuze doelstellingen benoemen en oplossingen aandragen buiten de huidige manier van doen.

Lange termijn problemen worden gemakkelijk op de lange baan geschoven

We moeten onderscheid maken tussen dat wat belangrijk is en wat urgent. De bekende matrix van (onder andere) Covey (zie tabel 1) geeft daarvoor houvast. Urgent betekent dat een taak onmiddellijk aandacht nodig heeft, het is evolutionair gelinkt aan onze overlevingsdrang en het brengt mensen in een reactieve, defensieve en negatieve modus. Belangrijke taken dragen bij aan de lange termijn missie, waarden en doelen. Deze belangrijke activiteiten brengen ons in een responsieve modus waarmee wij kalm en rationeel opereren. In een ideale wereld ligt de prioriteit bij het oplossen van zaken die ons in de toekomst de grootste problemen zullen veroorzaken. Dit gebeurt momenteel niet.

Kijk naar klimaatverandering, we erkennen dat het een probleem is, maar omdat de negatieve gevolgen van niets doen momenteel nog zo klein zijn (of lijken!), grijpen wij niet doortastend in. Terwijl juist vanuit een langetermijnperspectief het belangrijk is om nu in te grijpen om catastrofale gevolgen te voorkomen. Wij procrastineren vitale actie.

Tabel 1: Prioriteiten Matrix

De krachtige beweging die de duurzaamheidstransitie in potentie kan zijn, wordt gehinderd door een procrastinerend regime. Illustraties zijn onder meer het proefballonnetje van Kamp om de resterende gasreserves tegen hoge kosten leeg te trekken op de Noordzee. Ook het recentelijk uitgebrachte Energierapport spreekt boekdelen en wordt bestookt met kritiek. “Het is niet concreet, kent geen tussendoelen en bevat opnieuw veel voornemens”. Het is daarom geen wonder dat Nederland een van de minst duurzame landen van Europa is.

Onze huidige manieren van doen en de gevestigde belangen en partijen – geobsedeerd met directe gratificatie – maken ons kortzichtig en doen ons zoeken naar oplossingen die goed lijken, maar structureel geen oplossing bieden. De responsieve en rationele duurzame initiatieven in de maatschappij worden door die drang naar directe gratificatie gehinderd.

Tijd begint te dringen

Het duurt niet lang meer voordat de consequenties van klimaatverandering niet alleen zichtbaar, maar ook voelbaar worden. Vanuit het eerste kwadrant moeten we dan met oplossingen komen en dan is het al te laat. Ten eerste omdat ons huidige economisch-maatschappelijke organisatiemodel een vergaande en visionaire transitie nodig heeft, wat simpelweg tijd kost. Ten tweede omdat de gevolgen van klimaatverandering pas op de langere termijn zichtbaar zullen worden. Procrastineren lijkt de gemakkelijkste optie, maar is een sluipmoordenaar. Stop ermee. Graag voordat de urgentie ons inhaalt.

Voor de droge voeten van onze kinderen of ook voor hun portemonnee? Lees ook deze blog

Meer publicaties van ons lezen? Kijk hier.