Nederland zonder aardgas – maar hoe dan?

We ontkomen er niet meer aan, want nu het zelfs op het acht uur journaal is geweest en op de voorpagina van de NOS stond, zal het gebeuren: ‘Na 50 jaar gaat Nederland van het gas af’. Gisteren kwamen Nederlandse toppolitici, vertegenwoordigers van milieuorganisaties en bedrijven samen op de nationale klimaattop. Hier werd onder andere het manifest ‘Aan de slag met wonen zonder aardgas’ ondertekend. Het thema aardgasloos komt zo steeds vaker naar voren; ook in de provincie Utrecht waar Squarewise als onderdeel van de NOM-alliantie bezig is om aardgasloze wijken te realiseren.

Nederland zonder aardgas, aardgasloos wonen. Het klinkt zo simpel, maar sinds we door mooie reclamefilmpjes van de overheid in de jaren ‘60 massaal overgestapt zijn op aardgas, zijn we allemaal verslaafd geraakt. Zoveel als 70% van onze energierekening komt van ons gebruik van aardgas voor verwarming en koken. Tegelijkertijd is 86% van de Nederlanders niet op de hoogte dat het gebruik van aardgas een probleem is (nrc.next). Er moet dus nog veel gebeuren.

Nieuwbouw als eerste stap

De richting die de overheid begin dit jaar insloeg om de gaskraan voor verwarming van woningen dicht te draaien, is ook in de visie van Squarewise de beste manier om daadwerkelijk tot een duurzame gebouwde omgeving te komen. Het begint bij nieuwbouwwijken, want met een afschrijvingstermijn op gasnetten van 40 jaar en de ambitie om in 2050 aardgasloos te verwarmen, is alles wat we nu in de grond leggen gedeeltelijke kapitaalvernietiging. In onder meer Soesterberg, Utrecht en Woerden zijn we betrokken bij de lobby om tot aardgasloze nieuwbouw te komen. Ook denken we mee met gemeenten hoe ze hun aanbestedingscriteria vorm kunnen geven om tot een optimale afweging tussen duurzaamheid, betaalbaarheid en andere belangen te komen. Helaas leert de ervaring dat het gemeenten vaak nog aan kennis ontbreekt om te weten hoe ze de markt tot optimale duurzame resultaten kan aanzetten.

Unieke kans in Woerden

Ook in bestaande bouw zijn mogelijkheden voor aardgasloos. In Woerden doet zich een unieke kans voor om hierin stappen te zetten. De gemeente Woerden heeft de ambitie om in 2030 een klimaatneutrale gemeente te zijn. In een specifieke wijk (ca 800 woningen) heeft netbeheerder Stedin een vervangingsopgave met betrekking tot de gasinfrastructuur. Tegelijk is er jarenlang geen onderhoud aan de woningen in de wijk gedaan (door vermoedens van draagkracht en problemen in de bodem). Dit biedt een unieke kans voor de woningcorporatie GroenWest om de woningen toekomstbestendig te maken. En dan hoeft Stedin geen nieuw gasnet in de grond te leggen. Zo kan ook de gemeente dichter bij haar ambitie komen. Squarewise begeleidt de samenwerking om dit tot een succesvolle start te brengen van een gasloze, klimaatneutrale bestaande woonwijk.

Er is al een begin gemaakt; de drie partijen hebben een gezamenlijke ambitie verwoord en de eerste pilot om ongeveer 30 woningen naar nul-op-de-meter te renoveren is in gang gezet. Verduurzamingsopties zijn in kaart gebracht en aan de hand van concrete projecten ontdekken de partijen dat het niet vanzelfsprekend is dat de beste optie voor de ene, ook de beste optie voor het totaal is. Zo heeft de woningcorporatie besloten om in 2017 groot onderhoud te doen aan een andere galerijflat in de wijk die een resterende technische levensduur heeft van 15 jaar met als intentie om de flat daarna (wellicht) te slopen. Er wordt geen grondige renovatie uitgevoerd en dus zullen de woningen gas blijven gebruiken. Dit betekent voor de netbeheerder Stedin dat zij de woningen tot tenminste 2032 zal moeten kunnen blijven voorzien van gas. Aangezien een deel van het huidige gasnet voor 2030 verwijderd moet zijn, zal zij een nieuw gasnet moeten aanleggen, met een afschrijvingstermijn tot tenminste 2070.

Door beter elkaars belangen te begrijpen, zullen de partijen minder snel dit soort beslissingen maken. Deze en andere inzichten die uit dit project komen, zullen cruciaal zijn voor opschaling naar een hele wijk (en daarna; een gasloze gemeente!).

Regeren is vooruitzien

Netbeheerder Stedin in Utrecht maakt zich niet alleen in het project in Woerden, maar ook in de rest van Utrecht hard voor aardgasloos wonen. Gisteren hebben zij weer een belangrijke stap gezet. Met het vrijgeven van gasvervangingsdata op hun website kan iedereen achterhalen wanneer gasnetten vervangen moeten worden en dus waar het zinvol is om te investeren in alternatieven, zoals all electric, of collectieve warmte-oplossingen. Door de data van Stedin te combineren met bijvoorbeeld de NOM Kansenkaart, kan snel gekeken worden waar kansen voor Nul-op-de-Meter het grootst zijn en waar in bestaande bouw geëxperimenteerd kan worden met de transitie naar aardgasloos wonen. In prestatieafspraken kunnen gemeenten en corporaties zo concreet invulling geven aan de transitie naar klimaatneutrale woonwijken. Zo kunnen andere kansen zoals die in Woerden in kaart gebracht worden.

Voorbeeld van gasvervangingsdata van Stedin.

Ervaringen uitwisselen

Wilt u leren hoe te komen tot aardgasloze, en op termijn klimaat- en energieneutrale woonwijken? Kom dan naar de Squaretable ‘Op naar klimaatneutrale wijken’. Op 28 november organiseren we een informele, kleinschalige bestuurlijke bijeenkomst waarin Stedin, Squarewise en diverse gemeenten kennis uitwisselen. Zodat we nog in de komende anderhalf jaar tot concrete stappen richting klimaatneutrale wijken kunnen nemen.

Op naar klimaatneutrale wijken: lees hier onze 10 tips voor gemeenten.

Meer publicaties van ons lezen? Kijk hier.