Nieuwe spelers, nieuwe kansen

Waar een half jaar geleden de “spelers op het aardgasveld” nog bestonden uit overheden, woningcorporaties, netbeheerders, bouwpartijen, projectontwikkelaars, en die paar ‘rebellen’ die wél het belang van een versnelling van de transitie in zagen, staan deze rebellen er nu al lang niet meer alleen voor. De vraag is ook niet meer hoe een woning van het gas af kan gaan, de techniek is namelijk al veel getest en op verschillende plekken toegepast; de vraag is hoe alle 7,6 miljoen huishoudens in de komende 30 jaar van het gas af gaan. Het antwoord dat het Ministerie van Binnenlandse Zaken hier deze week op heeft gegeven is; door een wijkgerichte aanpak. Steeds meer gemeentes maken gebruik van een wijkgerichte aanpak, door de inzet van koplopers op wijkniveau. Welke ‘spelerswissel’ is op dit moment gaande, en wat dit betekent voor de inzet van koplopers in de wijkgerichte aanpak?

In gesprek met koplopers

Sinds januari ben ik bij Squarewise betrokken om mijn master scriptie te schrijven over dit onderwerp. De komende weken ga ik in gesprek met koplopers die al dan niet zijn benoemd tot energieambassadeur. Ik wil antwoord geven op de vraag wat de rol is van koplopers op wijkniveau in de activatie van bewoners in de energietransitie.

Opkomst van Transitie Management

De afgelopen decennia zijn er verschillende manieren ingezet om duurzame energievormen te bewerkstelligen. De top-down uitrol van een nieuwe energie-infrastructuur, zoals in de jaren ’60 met de aanleg van de gasinfrastructuur, lijkt geen optie te zijn voor de verduurzaming ervan. De vrije marktwerking heeft ook nog niet geleidt tot het motiveren van grote aantallen particuliere huiseigenaren om hun (spaar)geld in nieuwe energie te investeren. In 2001 werd door de Nederlandse regering het Nationaal Milieuplan 4 (NMP4) ingevoerd. Deze was bedoeld voor een lange termijn maatschappelijke verandering waarin een nieuwe balans tussen staat, markt en maatschappij gevonden zou worden. Het energietransitie programma werd het meest bekende onderdeel van dit beleidsplan. Hierbij was een verschuiving zichtbaar waarin het belang van het creëren van maatschappelijke veranderingen door nieuwe coalities, samenwerkingen en netwerken werd erkend. Dit wordt “Transitie Management” genoemd.

De komst van Transitie Management brengt een verschuiving met zich mee naar lokale experimenten om via het learning by doing principe ideeën op te doen. Hierin is een belangrijke rol weggelegd voor de ‘koplopers’; bewoners die eerst nog binnen de categorie ‘rebellen’ vielen en zelf met hun woning aan de slag zijn gegaan. Als koplopers hebben zij kunnen experimenteren met de technieken voor aardgasvrij wonen. Echter, het stadium is nu aangebroken waarin deze inzichten gebruikt moeten worden om de transitie te kunnen opschalen naar wijkniveau. De verwachting is dat deze koplopers ook de rest van de buurt mee kunnen nemen in de transitie naar aardgasvrije wijken, doordat buren hen vertrouwen en met eigen ogen kunnen zien hoe de aardgasvrije woningen eruit zien. In veel gemeentes worden de koplopers dan ook als ‘energieambassadeurs’ of ‘wijkambassadeurs’ ingezet. Zo worden ook buurtbewoners meegenomen in de transitie. Het is echter nog onduidelijk wie deze ambassadeurs precies zijn en hoe zij de medebewoners kunnen activeren in de energietransitie.

Wat zijn de kansen van koplopers?

Naast de bestaande organisaties in de energietransitie, is er dus een belangrijke speler bij gekomen: de koploper. Door het in kaart brengen van deze nieuwe spelers, en de rol die zij innemen in de energietransitie, zal er meer duidelijkheid ontstaan over de kansen die deze spelers bieden voor een succesvolle wijkgerichte aanpak in de energietransitie. Als u meer wilt weten over mijn onderzoek of suggesties hebt kunt u contact met mij opnemen via sant@squarewise.com.

Geschreven door Lisette Sant – Masterstudent Organizational Change & Consulting, Erasmus Universiteit Rotterdam