Squarewise: heaven of a job?

Uitstoot moet omlaag

De emissie van broeikasgassen, die opwarming, extreem weer en zeespiegelstijging veroorzaakt, is de laatste jaren min of meer stabiel. Dat is op zichzelf goed nieuws, maar het is niet genoeg om de opwarming onder de twee graden Celsius te houden. Daarvoor moet de uitstoot ver omlaag. Naast methaan, lachgas en F-gassen (samen goed voor bijna een kwart van het probleem) is CO2 de grote boosdoener. In een enkele generatie wordt een enorme hoeveelheid CO2 de lucht ingeblazen. Dit gebeurt door fossiele brandstoffen te verbranden, waardoor koolstof vrijkomt die miljoenen jaren geleden over een hele lange periode werd vastgelegd en sindsdien diep onder de grond zat. Dat dit leidt tot een temperatuurstijging die de natuur niet bij kan benen en de mens al helemaal niet kan hebben, weet en accepteert iedereen nu wel zo’n beetje.

De comfort-zone is heerlijk comfortabel

Het goede nieuws: we kunnen het tij keren en na deze transitie gloort er vooral een heleboel overvloed. Het enige nadeel is dat we met zijn allen een paar veranderingen moeten doormaken. Met terugwerkende kracht houden we altijd wel van verandering en vooruitgang; nostalgie genoeg, maar aan het eind van de dag wil niemand wonen in een plaggenhut met in het midden een rokerig vuurtje van turf. Niettemin willen we dat alles zo’n beetje hetzelfde blijft, omdat verandering onzekerheid met zich meebrengt. Veranderingen halen mensen uit hun comfort zone, en ondanks de slechte naam van de comfort zone, is het er heerlijk comfortabel.

Een nieuwe tijd breekt aan

Ik ben bij Squarewise begonnen. Hier hangt de eenzelfde opwindende sfeer als tijdens de begintijd van ‘het internet’. Toen er nog geen www was en je groene of amber lettertjes uitwisselde. Iedereen wist: dit heeft enorme gevolgen. Al hadden we geen flauw idee welke gevolgen. Het debat bestond uit een vage mengeling van idealisme, onbegrijpelijk jargon van tech guru’s en de onweerstaanbare aantrekkingskracht van een voorhoede waar je bij wilde horen.

Bij Squarewise is de energietransitie het domein, al weet iedereen dat dit een containerbegrip is dat razendsnel uitdijt. Er zijn een groot aantal transities noodzakelijk en dat moet tegelijkertijd in gang en in versnelling gebracht worden. Om een voorbeeld te noemen: de afgelopen vier, vijf jaar zijn er ruim duizend grondgebonden woningen energieneutraal gemaakt. Als we in 2050 van het gas af willen zijn, is dat het tempo dat we zo’n beetje per dag moeten renoveren. Zo zijn er talloze uitdagingen. Gelukkig zijn er evenveel innovatieve ideeën, disruptieve start-ups en living labs. Squarewise ontwikkelt ze zelf ook: icoon-projecten, bedoeld om navolging te vinden en uitnodigen om verbeteringen toe te passen.

Het is lente

De S-curve is een van mijn favoriete theorieën (en ik ben gek op theorieën). In dit model leidt een idee niet meteen tot snelle groei, maar is er eerst een periode van langzame groei. Aan het eind van de curve is er weer afvlakkende groei. De plek in de curve wordt vaak aangeduid met een jaargetijde. Het idee ontstaat in de winter. In de lente is de groei eerst nog niet echt groot, maar wel voor het eerst zichtbaar. In de zomer gaat de groei hard en in de herfst begint het af te vlakken. Toen ‘het internet’ internet werd (en eigenlijk vaker gewoon als online werd aangeduid), ging het van de lente naar de zomer. Veel onderdelen van de energietransitie bevinden zich op het moment in het vroege voorjaar. Je ziet er nog niet heel veel van, maar de groeispurt komt er aan.

De schaarstevraagstukken zijn voorbij

Het schijnt dat er veel millennials zijn die zich zo bewust zijn van hun footprint en de gevolgen van hun consumptie, dat ze de stress nauwelijks aankunnen (daarom heeft Squarewise in oktober de Micro-Idealen Challenge opgezet). Ik vind dat onnodig; ik geloof in denken in overvloed en niet in het denken in schaarste; het zet je op het verkeerde been. De totale energiebehoefte van de wereldbevolking komt overeen met een kwartier zonneschijn. De wereld heeft natuurlijk verdelingsvraagstukken, maar niet echt schaarstevraagstukken. In Manhattan leven een hoop bevoorrechte mensen. Als de hele wereldbevolking even dicht op elkaar zou wonen als de mensen in Manhattan, was de oppervlakte van Frankrijk voldoende voor iedereen. Honger is intussen een verdwijnend probleem en een groot deel van de millenniumdoelen zijn gerealiseerd.

De groei van de wereldbevolking is precies verlopen als de zorgelijke wetenschappers in de tijd van mijn jeugd voorspelden; alleen bleek het landbouwareaal wél voldoende om al die monden te voeden. Nieuwe technieken zorgden voor verveelvoudiging van de opbrengst per hectare. Rest ons de regenwouden te laten staan (door bv. op een betere manier aan vet voor (meestal ongezonde) producten te komen of door iets minder achteloos vlees van matige kwaliteit weg te hakken). Wat we gedaan hebben de afgelopen decennia, is best cool. Overal in de wereld krijgen meisjes onderwijs en is ondervoeding op zijn retour. Het gat in de ozonlaag wordt elk jaar kleiner. Ik bedoel maar: we kunnen dingen. Nu staat op de globale to-do lijst: fossiel eruit, duurzaam opwek erin. Dat vergt een omschakeling. En zoals bij elke omschakeling is een goed beeld van een aanlokkelijk perspectief de beste manier om iedereen mee te krijgen.

De transitie is al mogelijk

Op school leerde ik al over het broeikaseffect en wat het smelten van de permafrost in Siberië zou doen met de hoeveelheid methaan in de hogere lagen van de atmosfeer. Dat is bijna veertig jaar geleden. Er waren mensen als Al Gore en Leonardo di Caprio voor nodig om de urgentie echt tot mij door te laten dringen, en hetzelfde geldt voor heel veel anderen. Maar we kunnen dit. De techniek is er, het geld is er. Nu is wind op zee en zon op land nog duurder dan het in de fik steken van fossiele brandstoffen; maar wind op land is al goedkoper. Over een jaar of zes hoeft er voor grootschalige opwek van zon geen subsidie meer bij.

Het punt is wel: leuk, al die elektriciteit, je kunt er prima op rijden en met de benzine zal het snel gedaan zijn; maar veel industrie heeft hoge temperaturen nodig, en daarvoor wordt gas gebruikt. Mensen thuis koken op gas. Om oudere (lekke) huizen snel genoeg warm te krijgen heb je heel heet water nodig, waarvoor op dit moment veelal – je raadt het al – gas wordt gebruikt. Om de veranderingen aan te kunnen, moeten de elektriciteitsnetten meer belasting aan kunnen. Kortom, er moet van alles veranderen en dat moet collectief.

Zorg voor muziek en sfeerverlichting!

Ik sprak een keer de wethouder klimaatbeleid van Hilversum, voor ze emigreerde. Zij begon een groot aantal van haar zinnen over dit onderwerp met ‘mijn worsteling is…’ Ik zei tegen haar: op die manier ga je weinig mensen enthousiasmeren. Natuurlijk is het ingewikkeld, maar als je wilt dat er mensen naar je feestje komen, moet je voor muziek en sfeerverlichting zorgen en niet te veel praten over je zorgen en problemen. Squarewise noemt de buurten waar we aan de slag zijn geen wijken zonder aardgas, maar wijken met nieuwe energie. Ik heb in Eemnes veel huiseigenaren die over een nul op de meter renovatie nadachten, gevraagd hoe ze het zouden vinden om in een soort nieuwbouwhuis te wonen, comfortabel, vochtvrij, met gefilterde binnenlucht; maar dan gezellig in hun eigen buurtje. Daar hadden veel mensen wel zin in.

Het is zeker niet een gemakkelijke klus om de energietransitie te laten slagen. Maar het is geen hell of a job. Integendeel: het is opwindend, veelomvattend, divers en je bent niet snel uitgeleerd. A heaven of a job.

Geschreven door Niels Rood.