Wat organisaties kunnen leren van ecosystemen

Sinds Darwin weten we dat diersoorten evolueren door middel van concurrentie. Soorten die zich het beste aanpassen aan de omstandigheden overleven, soorten die dat minder goed doen niet. Hetzelfde mechanisme regeert in onze economie. Bedrijven die zich het beste aanpassen aan (markt)omstandigheden overleven, bedrijven die dat niet doen, die gaan failliet. Het principe is algemeen aanvaard en geïntegreerd in ons (economisch) denken en handelen. Maar volgens evolutiebiologe en filosofe Elisabet Sahtouris, is het verhaal van Darwin – het verhaal van natuurlijke selectie en concurrentie – niet het hele verhaal…

In september dit jaar hield ze een vlammend betoog op het Springtij Forum, het jaarlijks duurzaamheid festival op Terschelling. Haar centrale boodschap: we moeten van een competitieve samenleving naar een coöperatieve samenleving. In haar verhaal legt ze de analogie met de ontwikkeling die ecosystemen doormaken.

Zogeheten pionier-ecosystemen zijn in zeer hoge mate competitief. In deze ecosystemen strijden soorten hevig met elkaar om voedsel, water, zonlicht, et cetera. De sterkste soort overleeft, reproduceert en breidt uit. Het heeft veel parallellen met de strijd die bedrijven met elkaar voeren over klanten, kennis en werknemers. Echter, naarmate ecosystemen zich verder ontwikkelen verandert deze dynamiek. In complexe ecosystemen, neem bijvoorbeeld het tropisch regenwoud of het koraalrif, speelt samenwerking een veel grotere rol. Soorten zijn niet meer uitsluitend aan het concurreren, ze delen bijvoorbeeld voedsel en territoria. In deze ecosystemen is er niet meer alleen een eigenbelang. Er ontstaat een dynamisch evenwicht tussen een gemeenschappelijk belang (een goed functionerend ecosysteem) en het eigen belang (het voortbestaan van de soort).

Volgens Sahtouris is de hedendaagse maatschappij te veel gebaseerd op hetzelfde principe dat overheerst in pionier-ecosystemen. Langzamerhand wordt duidelijk dat dit ten koste gaat van het grotere ecosysteem waar we deel van uitmaken. Uitputting van grondstoffen, vervuiling van lucht en water, afname van biodiversiteit en klimaatverandering zijn de gevolgen van een wereldeconomie voornamelijk gebaseerd op concurrentie. Er lijkt een onbalans tussen het individuele belang van entiteiten en het gemeenschappelijk belang van ons allen, een gezonde planeet.

Volgens Sahtouris zit onze maatschappij gevangen in het verhaal van Darwin, het idee dat een maatschappij zich ontwikkelt bij de gratie van competitie en concurrentie. Het is een geluid dat steeds meer gehoord wordt, zie bijvoorbeeld de literatuur over social entrepreneurship. Ook Michael Porter, bedrijfskundige en een (voormalig) icoon op het vlak van concurrentiestrategieën, veranderde van overtuiging. Hij ontwikkelde het concept Creating Shared Value, het idee dat juist succesvolle bedrijven door middel van samenwerking tegelijkertijd economische en maatschappelijke waarde creëren.

Steeds vaker verschijnen er praktijkvoorbeelden, vormen van samenwerking waarin gezocht wordt naar een dynamisch evenwicht tussen het eigen belang en het gemeenschappelijk belang. Het Natural Captains traject bijvoorbeeld, is een community van bedrijven die probeert een bijdrage te leveren het duurzaam gebruik en herstel van natuurlijk kapitaal (het gemeenschappelijk belang) door hun bedrijfsvoering te optimaliseren en/of nieuwe producten te ontwikkelen (eigen belang). In het samenwerkingsverband de Stroomversnelling zijn onder andere bouwbedrijven, woningcorporaties, gemeenten, banken en netbeheerders verenigd. Zij proberen gezamenlijk en door middel van samenwerking een nieuw evenwicht te vinden tussen het gemeenschappelijk belang – de verduurzaming van de huidige woningvoorraad – en hun eigen belang.

De zoektocht naar dit soort nieuwe vormen van samenwerking is een interessante ontwikkeling die veel kansen biedt voor de verduurzaming van de samenleving. Maar het brengt ook dilemma’s met zich mee voor organisaties. Wilt u hier meer over horen en over meepraten? Dit kan bijvoorbeeld tijdens het symposium ‘Serious Social Value’ dat plaatsvindt op 4 februari volgend jaar. Voordat het zover is wensen we u in elk geval prettige feestdagen en een fijne jaarwisseling!

Klein (inkopen) is fijn! Lees het hier.

Meer publicaties van ons lezen? Kijk hier.