Wijken van het aardgas… Hot of Hetze?

‘Verduurzaming moet hot. Nu is het hetze‘. Met deze woorden eindigde Jantien van der Berg een slotreflectie na een expertdiscussie bij Climate Planet in Utrecht. Deze discussie werd georganiseerd door Squarewise in samenwerking met Stroomversnelling, waar Jantien verantwoordelijk is voor de opschaling van woning naar wijk. De avond was opgebouwd rondom drie vraagstukken die wij steeds tegen komen in het aardgasvrij maken van woningen. 1. 200.000 woningen per jaar van het gas afhalen, redden we dat ‘bottom up’? 2. Zijn de juiste verkoopkanalen er om voor versnelling te zorgen, of moeten we snel aankloppen bij IKEA of ZARA Home? En 3, is waterstof nu de grote redder of juist de ultieme remmer? Op de avond ontspon zich een inspirerende discussie over deze vragen. In dit stuk hebben we de belangrijkste conclusies samengevat.

S-curve van onderaf?

Om de doelstelling uit het Klimaatakkoord te halen, zullen er gemiddeld ruim 200.000 woningen per jaar van het aardgas gehaald moeten worden. Gaat het lukken om huurders en particuliere eigenaren enthousiast genoeg te krijgen om dat aantal te bereiken? Het simpele antwoord is dat het geen optie is om het niet te laten lukken. Dit is zo’n vraagstuk dat valt onder de categorie: niet omdat het kan, maar omdat het moet.

Daarom drong de vraag zich op hoe we al die mensen bereiken om ze enthousiast te krijgen. Als je bij iedereen aan de keukentafel moet gaan zitten, wordt de transitie alleen maar duurder. Dan maar dwang gebruiken? Een tussenvorm zou kunnen zijn dat de gemeente je verplicht het fornuis te vervangen of de warmtevraag van je huis te verminderen.

Nu is een all-electric ‘retrofit’ nog duur; de verwachting is dat deze prijzen snel gaan dalen. Is het dan een idee om de mensen die nu hoge prijzen betalen voor hun renovatie, te belonen voor hun bijdrage aan de prijsdaling waar de ‘volgers’ van profiteren? Interessant was ook de gedachte dat een energiecollectief wel eens een belangrijke rol kan spelen in de oplossing. Postcoderooscollectieven bestaan al en kunnen een goed lanceerplatform vormen om ook renovaties collectief aan te pakken. Een oproep aan gemeenten om collectieven en individuen vooral financieel te ondersteunen en te faciliteren werd breed gedeeld. Het is daarbij van belang dat de beweging echt van onderop kan komen.

Versnelling via relatietherapie

Welke vernieuwing is nodig om de consument kennis te laten maken met de oplossingen in de renovatie-sector? De mensen in de zaal en de panelleden waren het over het feit eens dat technische aanbieders van nature technisch communiceren, terwijl de beslissingen in huis genomen worden op basis van hele andere argumenten. Er moet daarom een schakel tussen komen. Kledingwarenhuizen zoals Zara, H&M en SissyBoy hebben tegenwoordig een ‘home’-afdeling. Niet omdat ze verstand hebben van meubels, maar omdat ze verstand hebben van de consument. Op dezelfde manier moeten we sfeer en thuis-gevoel koppelen aan de aanschaf van een inductieplaat en een warmtepomp.

Op dit moment wordt dit nog heel technisch ingestoken. IKEA en Zara Home voor de energietransitie gebruiken kan ervoor zorgen dat mensen isolatieplaten, warmtepompen en zonneboilers willen hebben. Iemand had van een kastenverkoper gehoord dat zelf zei ‘niet in kasten te doen, maar in relatietherapie’: als een stel het eens is geworden over de nieuwe kast, kan de relatie er weer even tegenaan. Moraal van dit verhaal: verduurzaming is voor de meeste woningeigenaren niet de motivatie om een verbouwing of renovatie te doen. Wanneer er meerwaarde gecreëerd wordt, wanneer mensen verleid worden om iets te kopen wat een voordeel voor hen oplevert, en wanneer er vooral positieve associaties aan renovaties hangen, kan de renovatie ineens heel aantrekkelijk worden. Hiervoor zullen marktpartijen niet alleen processen en technieken moeten industrialiseren, maar vooral vanuit de consument gaan denken.

De “waterstofreactie”

Bij gemeenten plopt de rol van waterstof in de energietransitie als alternatief voor aardgas steeds vaker op. Het klinkt best mooi: groene waterstof is schoon, stoot geen CO2 uit en je hoeft niet te isoleren. Het geeft dezelfde warmte als het verbranden van aardgas en in Rozenburg hangen al CV-ketels waar waterstof door stroomt. Met andere woorden: we kunnen gewoon doorgaan zoals we gewend zijn.

Maar zo simpel is het natuurlijk niet. Waterstof maken vergt veel energie. Daarbij is het rendement relatief laag; rechtstreeks benutten is altijd efficiënter. Bovendien zijn er toepassingen, zoals de industrie en energiecentrales die pieken en dalen moeten opvangen, waar het inzetten van waterstof sneller rendeert. Die zullen dus prioriteit krijgen als groene waterstof beschikbaar komt. Tot 2030 is er zeker geen waterstof beschikbaar voor de verwarming van gebouwen en pas tien of twintig jaar later is een toepassing op een zekere schaal mogelijk.

De reactie van de aanwezigen was dan ook: waterstof is niet de redder. Vrijwel iedereen ging voor een ‘echte verandering’ waarbij er ook buiten ons straatje en verder dan “business as usual” gekeken moet worden. Waterstof gaat als energiedrager op termijn zeker een goede rol spelen in de overschakeling van fossiel naar duurzaam opgewekt, maar de warmtevraag in de bebouwde omgeving moet hoe dan ook beperkt worden. Het moet, en het kan ook, als de markt aansluit bij de belevingswereld van de consumenten.

 

Aan tafel

Voor eenieder die geïnspireerd is door deze avond of dit stuk: Stroomversnelling start met een ontwikkeltafel waarbij de opschaling van woning naar wijk centraal staat. In 2019 wordt dit doorgezet in een kennis- en leertraject. Voor meer informatie hierover, neem dan contact op met Lisa van Welie (lvwelie@stroomversnelling.nl).