7 lessen die wij leerden met de provincie Utrecht

Energie, wonen, mobiliteit: provincies zijn een belangrijke schakel in de transitie-opgaven waar Nederland voor staat. Nu het kabinet is gevallen, is het er niet makkelijker op geworden voor de pas gevormde provinciebesturen. Gelukkig geven provincies aan dat ze  blijven werken aan grote opgaven zoals de energietransitie – ook in deze periode van politieke onzekerheid.  

Wij drukken de beleidsmedewerkers en bestuurders op het hart: vergeet ook circulariteit niet mee te nemen in de plannen. Want alleen als we de energietransitie circulair maken, gaat het milieu erop vooruit. Daarom: 7 concrete handvatten, speciaal voor provincies.  

Zonnepanelen, windmolens, warmtepompen, laadinfrastructuur voor elektrische auto’s: voor de productie van energietechnologieën zijn grondstoffen nodig. Waaronder ook kritieke metalen, zoals lithium, kobalt, neodymium en koper. Hetzelfde geldt voor het toepassen van energiebesparende maatregelen, zoals isoleren, renoveren of duurzaam bouwen: ook dat gaat niet zonder intensief materialen- en grondstoffengebruik.  

Terwijl de energietransitie langzaam versnelt, dreigt tegelijkertijd een reboundeffect. Want met ons huidige fossiele en lineaire grondstoffengebruik, leiden de maatregelen om CO2 te besparen op andere plekken juist voor een toename van de CO2-uitstoot. Om over de almaar groeiende afvalberg en mensenrechtenschendingen nog maar te zwijgen. Kortom: willen we onze klimaatdoelen halen en de gebouwde omgeving verduurzamen, dan móeten we de energietransitie circulair maken. 

Welke rol kunnen overheden spelen in de transitie naar een circulaire samenleving? Hoe zorg je dat de grondstoffentransitie en energietransitie hand in hand gaan? En welke transitietaken komen daarbij kijken? Samen met de provincie Utrecht doken we in dit vraagstuk. We vroegen externe partijen, zoals regionale bedrijven, gemeenten en woningcorporaties, wat zij van de provincie nodig hebben om de circulaire energietransitie vooruit te helpen. Het resultaat: 7 concrete handvatten, speciaal voor provincies.

1. Geef richting 

Wil je woningcorporaties, bedrijven, gemeenten en andere initiatieven in je provincie helpen om werk te maken van de circulaire energietransitie? Zorg dan in de eerste plaats voor duidelijkheid. De algemene ambities – Nederland circulair in 2050, de transitieagenda’s – zijn bekend. Maar welke concrete doelstellingen, prioriteiten en acties komen daaruit voort? En hoe zit het precies met de wet- en regelgeving, standaardisering en handhaving? Geef zo veel mogelijk richting en sturing, zodat alle betrokken partijen weten welke stappen ze moeten zetten.  

2. Faciliteer regionale samenwerking 

Regionale partijen hebben behoefte aan een stevig netwerk, waarin zij samen aan de circulaire energietransitie kunnen werken, van strategievorming tot uitvoering. Al dan niet rond een specifiek beleidsthema, zoals de renovatieopgave of bedrijventerreinen. De provincie is bij uitstek de partij die zulke netwerken kan faciliteren. Dat kan door bestaande netwerken te begeleiden en ondersteunen bij het werken aan de circulaire energietransitie. Of door nieuwe netwerken op te zetten.  

3. Stimuleer circulariteit in subsidies en aanbestedingen  

Maak circulariteit onderdeel van provinciale subsidieregelingen voor de energietransitie. Bijvoorbeeld door voorwaarden te stellen aan circulair productontwerp of levensduurverlenging. Of door een specifieke subsidieregeling beschikbaar te maken voor initiatieven die expliciet werken aan de circulaire energietransitie. En ook in publieke aanbestedingen kun je als provincie eisen stellen op het gebied van circulariteit.  

4. Faciliteer de ontwikkeling van materialendepots 

Provincies kunnen een belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling van materialendepots voor secundaire bouwmaterialen. Bijvoorbeeld door samenwerking tussen bedrijven en gemeenten te stimuleren en faciliteren. Of door een geschikte locatie aan te wijzen voor zo’n depot.  

5. Zorg dat de kennis in je organisatie up-to-date is 

Investeer in kennisontwikkeling. Het is misschien een open deur, maar te belangrijk om niet te noemen: sturen op circulariteit in de energietransitie kan alléén als je de juiste kennis in huis hebt. Zorg dat collega’s op de hoogte zijn van de laatste  ontwikkelingen binnen het domein waar zij aan werken.   

6. Maak de circulaire energietransitie onderdeel van ieders werkzaamheden 

Houd je je binnen de provincie bezig met de energietransitie? Dan is circulariteit niet iets wat je ‘erbij’ doet. Maak het onderdeel van je huidige werkzaamheden. Zeker als je je bezighoudt met het verstrekken van subsidies, kennisdeling of het faciliteren van samenwerking, kun je circulariteit gemakkelijk in je werk integreren. 

7. Zorg voor een aanspreekpunt (mét voldoende tijd, middelen en mandaat) 

We zeiden het al: met je team of afdeling werken aan het circulair maken van de energietransitie is niet iets wat je er even bij doet. Wil je circulariteit op het netvlies krijgen en houden, wijs dan iemand aan die daar zorg voor draagt. Bijvoorbeeld door collega’s te helpen en ondersteunen bij hun taken. Door interne kennisdeling en samenwerking te faciliteren. En door aanspreekpunt te zijn voor dit thema, zowel voor collega’s als voor externe partijen. Voorwaarde is wel dat deze persoon voldoende capaciteit en mandaat heeft om deze taken goed te kunnen uitvoeren.